Hàm duy trì trong suốt bị nứt, gãy, lỏng: 7 Nguyên nhân, rủi ro và cách xử lý hiệu quả

Hàm duy trì trong suốt được yêu thích nhờ tính thẩm mỹ cao và tiện lợi trong việc giữ cho răng ổn định tại vị trí mới. Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng, không ít khách hàng gặp phải tình trạng hàm duy trì trong suốt bị nứt, gây lo lắng và ảnh hưởng đến hiệu quả duy trì. Vậy nguyên nhân gì khiến hàm duy trì trong suốt bị vỡ và cách xử lý như thế nào? Bài viết sau Nha khoa Quốc tế Việt Pháp sẽ giải đáp chi tiết đến khách hàng.

1. “Nhận diện” 7 nguyên nhân hàm duy trì trong suốt bị nứt, gãy, lỏng

Trong quá trình sử dụng, hàm duy trì trong suốt có thể xuất hiện tình trạng nứt, gãy hoặc lỏng lẻo vì nhiều lý do khác nhau. Điều này không chỉ làm giảm khả năng cố định răng mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến kết quả chỉnh nha. Dưới đây là 7 nguyên nhân phổ biến nhất mà khách hàng cần lưu ý.

1.1. Đeo hoặc tháo hàm không đúng cách, dùng lực quá mạnh

Một trong những nguyên nhân phổ biến khiến hàm duy trì trong suốt bị nứt hoặc gãy là thao tác đeo, tháo không đúng kỹ thuật và sử dụng lực quá mức cần thiết. Tình trạng này làm suy yếu cấu trúc khí cụ, tạo ra các điểm nứt nhỏ dẫn đến hư hỏng sau một thời gian ngắn sử dụng.

• Dùng lực quá mạnh: Việc đẩy, ép hoặc kéo quá mạnh hàm duy trì trong suốt sẽ gây áp lực bất thường lên nền nhựa mỏng, tạo ra vết nứt vi mô. Những vết nứt ban đầu này sẽ lan rộng theo thời gian, dẫn đến gãy hoặc biến dạng toàn bộ hàm.
• Kỹ thuật tháo lắp sai: Các thao tác như chỉ dùng một tay, sử dụng lưỡi đẩy hàm hoặc cắn ép vào răng thay vì ấn nhẹ bằng tay sẽ làm phân bố lực không đều, từ đó gây nứt, cong hoặc lệch khí cụ.

Việc thao tác đúng kỹ thuật và sử dụng lực nhẹ nhàng, chính xác theo hướng dẫn của bác sĩ là yêu cầu cơ bản để duy trì độ bền và hiệu quả của hàm duy trì trong suốt.

1.2. Tác động ngoại lực

Hàm duy trì trong suốt rất dễ bị tổn thương khi chịu tác động từ ngoại lực bên ngoài. Các tình huống như làm rơi hàm, ngồi đè lên hoặc va chạm mạnh trong quá trình bảo quản có thể tạo ra các vết nứt không thể phục hồi.

• Rơi rớt: Hàm duy trì rơi xuống bề mặt cứng như sàn gạch hoặc bê tông, lực va đập đột ngột có thể làm nứt, vỡ hoặc gây biến dạng bề mặt khí cụ, ngay cả khi vết nứt ban đầu khó quan sát bằng mắt thường.
• Bị đè, nén: Việc để hàm duy trì không có hộp bảo vệ khiến khí cụ dễ bị ép, va chạm với vật dụng khác, dẫn đến biến dạng cấu trúc và xuất hiện các vết nứt nhỏ tích tụ theo thời gian.

1.3. Thói quen xấu 

Một số thói quen vô thức trong sinh hoạt hằng ngày có thể tạo ra lực tác động bất thường lên hàm duy trì trong suốt, làm tăng nguy cơ nứt, gãy hoặc biến dạng khí cụ. Cụ thể:

• Nghiến răng: Thói quen nghiến răng, đặc biệt khi ngủ, tạo ra lực nén lớn và liên tục lên hàm duy trì. Lực ma sát này làm bề mặt khí cụ nhanh chóng xuất hiện các vết nứt nhỏ, dễ dẫn đến gãy vỡ.
• Cắn hoặc nhai khi đang đeo hàm: Khi vô tình cắn mạnh hoặc nhai vật cứng trong lúc đeo hàm, khí cụ chịu áp lực lớn tại những điểm tiếp xúc, làm suy yếu cấu trúc và gây nứt gãy.
• Ăn uống khi đeo hàm: Hàm duy trì trong suốt không được thiết kế để chịu lực nhai thực phẩm. Việc vừa đeo hàm vừa ăn, đặc biệt với đồ cứng, dẻo hoặc quá nóng, sẽ làm tăng nguy cơ biến dạng, nứt vỡ khí cụ.

1.4. Tiếp xúc với nhiệt độ cao

Hàm duy trì trong suốt được làm từ vật liệu nhựa chuyên dụng nhưng vẫn rất nhạy cảm với nhiệt độ cao. Khí cụ khi tiếp xúc với môi trường nóng hoặc nước nóng có thể làm thay đổi cấu trúc vật liệu, dẫn đến cong vênh, nứt hoặc gãy. Cụ thể:.

• Tiếp xúc với nước nóng: Rửa hàm duy trì bằng nước sôi hoặc nước nóng trên 40°C sẽ làm nhựa bị giãn nở, mất hình dạng chuẩn. Các thay đổi nhỏ này làm tăng áp lực lên hàm, gây nứt khí cụ trong quá trình sử dụng.
• Môi trường nhiệt độ cao: Cất giữ hàm duy trì ở những nơi nhiệt độ cao như trong ô tô dưới ánh nắng gay gắt, gần bếp lò sẽ khiến vật liệu nhựa bị mềm, biến dạng dẫn đến hàm duy trì bị lỏng và xuất hiện vết nứt nhỏ.

1.5. Vệ sinh hàm quá mạnh tay, làm móp méo hàm

Vệ sinh hàm duy trì là bước cần thiết, tuy nhiên nếu thực hiện sai cách hoặc dùng hóa chất không phù hợp cũng là nguyên nhân dẫn đến hàm bị nứt, gãy, lỏng. Khách hàng cần lưu ý các thói quen sau đây khi vệ sinh có thể khiến hàm duy trì trong suốt bị nứt, vỡ: :

• Chải rửa quá mạnh: Dùng bàn chải cứng hoặc chà xát mạnh tay có thể làm mỏng, trầy xước và tạo ra các vết nứt trên bề mặt hàm duy trì.

• • Chất mài mòn: Một số loại kem đánh răng chứa hạt mài mòn lớn có thể gây tổn thương lớp nhựa, khiến hàm duy trì mất độ trong suốt, dễ nứt gãy hơn.
  • Tiếp xúc với hóa chất mạnh: Việc ngâm hàm duy trì trong nước tẩy rửa, nước súc miệng chứa cồn hoặc các dung dịch không chuyên dụng sẽ làm vật liệu nhựa bị ăn mòn, giòn và dễ gãy.

• Không sử dụng hộp bảo vệ: Không có hộp bảo vệ khiến khí cụ dễ bị đè, cong vênh hoặc vỡ khi chịu tác động vật lý.
• Để quên ở những nơi dễ va chạm: Những vị trí như ghế ngồi, sàn nhà hay những nơi có nguy cơ bị dẫm lên, ngồi đè lên có thể gây biến dạng hoặc gãy hàm duy trì.

1.6. Hàm không còn vừa vặn

Sự thay đổi của  tình trạng răng hoặc hao mòn tự nhiên của vật liệu theo thời gian có thể khiến hàm duy trì bị lỏng không còn ôm khít vào răng, làm tăng nguy cơ nứt, gãy trong quá trình sử dụng. Theo đó:

• Răng di chuyển do không đeo hàm thường xuyên: Khi khách hàng lơ là trong việc đeo hàm duy trì, răng có thể dịch chuyển nhẹ, khiến khí cụ không còn tương thích hoàn toàn với cung hàm, từ đó gia tăng áp lực bất thường lên khí cụ khi đeo vào hoặc tháo ra.
• Hàm bị giãn, mất độ khít sau thời gian sử dụng: Vật liệu nhựa sau một thời gian dài chịu tác động cơ học có thể giãn nhẹ, mất độ ôm sát ban đầu, làm giảm khả năng giữ răng ổn định và dễ dẫn đến nứt khí cụ.

1.7. Vấn đề về sản xuất, thiết kế

Mặc dù hiếm gặp nhưng trong một số trường hợp, hàm duy trì trong suốt bị nứt, gãy, lỏng có thể do lỗi từ quy trình sản xuất hoặc thiết kế ban đầu. Cụ thể:

• Độ khít sát không chuẩn: Tình trạng này hiếm gặp nhưng một số hàm có thiết kế không chuẩn xác về độ khít với răng, dẫn đến lực phân bố không đều khi đeo, tạo ra áp lực tại một số điểm yếu và làm tăng nguy cơ nứt.
• Chất liệu hoặc quy trình sản xuất không đảm bảo: Sử dụng nhựa chất lượng kém, sai sót trong khâu đúc ép hoặc không kiểm soát tốt nhiệt độ sản xuất có thể tạo ra khí cụ giòn, dễ nứt gãy hơn khi chịu tác động cơ học nhẹ.

2. Hậu quả của việc sử dụng hàm duy trì trong suốt bị nứt, gãy, lỏng

Hàm duy trì trong suốt bị nứt, gãy hoặc lỏng không chỉ làm giảm hiệu quả ổn định răng mà còn kéo theo nhiều hậu quả nghiêm trọng về mặt thẩm mỹ và sức khỏe răng miệng. Việc tiếp tục sử dụng khí cụ hư hỏng mà không xử lý kịp thời có thể ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả chỉnh nha đã đạt được. Dưới đây là những hậu quả mà khách hàng nên biết: 

• Gây khó chịu: Hàm duy trì không còn ôm khít có thể tạo cảm giác cộm, vướng trong miệng, gây khó chịu khi nói chuyện hoặc sinh hoạt hằng ngày.

• • Tạo ra các kẽ hở khó vệ sinh: Các vết nứt hoặc biến dạng làm xuất hiện khe hở, tạo điều kiện cho mảng bám và vi khuẩn tích tụ, dẫn đến hôi miệng, viêm nướu và sâu răng.
  • Không còn tác dụng giữ răng ổn định: Khí cụ hư hỏng không đủ lực cố định răng, khiến răng có nguy cơ dịch chuyển trở lại vị trí cũ (tái phát tình trạng răng bị chạy, lệch lạc).
• Có thể dẫn đến sai khớp cắn:  Khi hàm duy trì không còn độ ổn định hoặc bị biến dạng, lực giữ răng không đều sẽ làm răng dịch chuyển sai hướng, lâu dần có thể khiến khớp cắn bị lệch và ảnh hưởng đến chức năng ăn nhai.
• Gây đau nhức, tổn thương mô mềm (nướu): Cạnh sắc từ vết nứt hoặc phần khí cụ biến dạng có thể cọ xát, làm tổn thương nướu và niêm mạc miệng.
• Ảnh hưởng đến kết  quả chỉnh nha: Kết quả niềng răng trước đó có thể bị ảnh hưởng nếu không phát hiện và xử lý kịp thời tình trạng nứt, gãy hàm duy trì.

3. Cần làm gì khi hàm duy trì trong suốt bị nứt, gãy, lỏng?

Khi nhận thấy hàm duy trì trong suốt có dấu hiệu nứt, gãy hoặc lỏng, khách hàng cần thận trọng và xử lý đúng cách ngay từ thời điểm đầu tiên. Việc chủ động ứng phó kịp thời sẽ giúp hạn chế tối đa các ảnh hưởng tiêu cực đến kết quả chỉnh nha. Dưới đây là những bước cần thực hiện:

• Dừng sử dụng ngay

• • Trường hợp bắt buộc dừng: Hàm bị nứt lớn, tách thành nhiều mảnh, hoặc có cạnh sắc gây đau, trầy xước, chảy máu nướu, má, lưỡi.
  • Trường hợp có thể tạm thời đeo (cần nhận tư vấn từ bác sĩ): Vết nứt nhỏ, không ảnh hưởng đến độ khít và không gây khó chịu khi đeo.
  • Liên hệ ngay với bác sĩ, phòng khám chỉnh nha: Mô tả chi tiết tình trạng hàm duy trì, đặt lịch hẹn sớm để được kiểm tra và có phương án khắc phục phù hợp (sửa chữa, làm lại hoặc thay thế hàm mới).

• Tuyệt đối không tự ý sửa chữa: 

• • Không dùng keo dán: Các loại keo dán thông thường chứa hóa chất không an toàn cho sức khỏe và có thể làm sai lệch khí cụ, ảnh hưởng đến hiệu quả chỉnh nha.
  • Sáp nha khoa chỉ là biện pháp tạm thời: Sáp chỉ giúp che phủ cạnh sắc để tránh gây tổn thương mô mềm, không có tác dụng phục hồi hay cố định lại cấu trúc hàm duy trì.

• Bảo quản hàm duy trì:

• • Dù khí cụ đã hỏng, vẫn cần rửa sạch, để khô và cất vào hộp bảo vệ.
  • Mang theo khí cụ cũ khi đến cơ sở nha khoa để bác sĩ đánh giá tình trạng và đưa ra hướng xử lý phù hợp.

4. Phương pháp khắc phục hàm duy trì trong suốt bị gãy hiệu quả

Hàm duy trì trong suốt bị gãy, nứt hoặc biến dạng cần được xử lý đúng cách để tránh ảnh hưởng đến kết quả chỉnh nha và sức khỏe răng miệng. Tùy thuộc vào mức độ hư hỏng và tình trạng cụ thể của khí cụ, bác sĩ sẽ chỉ định phương án khắc phục phù hợp nhằm đảm bảo khả năng duy trì ổn định cho răng. Dưới đây là những phương pháp hiệu quả đang được áp dụng hiện nay.

4.1. Khả năng sửa chữa hàm duy trì trong suốt 

Việc sửa chữa hàm duy trì trong suốt bị nứt, gãy thường rất khó khăn, gần như không khả thi và không được khuyến nghị bởi các chuyên gia nha khoa. Trong hầu hết các trường hợp, giải pháp tối ưu vẫn là thay mới hoàn toàn hàm duy trì trong suốt để đảm bảo khả năng duy trì ổn định cho răng.
Nguyên nhân chính xuất phát từ cấu trúc liền khối của hàm duy trì trong suốt, vốn được thiết kế chính xác theo khuôn răng ban đầu của từng khách hàng. Khi khí cụ bị nứt hoặc gãy, việc phục hồi hoàn chỉnh về hình dạng và độ khít sát là gần như không thể thực hiện.

Khác với hàm duy trì Hawley – có thể điều chỉnh dây cung hoặc nền nhựa khi cần thiết – hàm duy trì trong suốt nếu bị tổn thương sẽ không đạt được độ ôm khít chuẩn xác sau khi sửa chữa. Do đó, sửa chữa không được xem là phương án điều trị an toàn hoặc hiệu quả.

4.2. Thay mới hàm duy trì trong suốt

Theo bác sĩ Nguyễn Thị Quỳnh – bác sĩ chỉnh nha tại Nha khoa Quốc tế Việt Pháp khuyến nghị khách hàng thay mới hàm duy trì trong suốt trong trường hợp khí cụ bị nứt, gãy hoặc biến dạng. Việc làm lại hàm duy trì sẽ đảm bảo khí cụ ôm khít cung răng, duy trì lực giữ ổn định, đồng thời ngăn ngừa nguy cơ răng dịch chuyển hoặc sai khớp cắn.

Quy trình làm lại hàm duy trì trong suốt gồm các bước sau:

• Bước 1: Thăm khám và tư vấn, bác sĩ kiểm tra tình trạng răng hiện tại, đánh giá mức độ tổn hại của khí cụ cũ và tư vấn phương án phù hợp.
• Bước 2: Lấy dấu răng, tiến hành lấy dấu răng mới bằng phương pháp lấy dấu truyền thống hoặc scan 3D kỹ thuật số để đảm bảo độ chính xác cao nhất.
• Bước 3: Chế tác lại hàm duy trì, dựa trên dấu răng mới, phòng labo sẽ chế tác khí cụ mới với vật liệu tiêu chuẩn, đảm bảo vừa vặn và độ bền tối ưu.
• Bước 4: Giao khí cụ mới và hướng dẫn sử dụng, khách hàng nhận hàm duy trì mới, được kiểm tra độ khít và được hướng dẫn cách đeo, tháo và bảo quản đúng kỹ thuật.

5. Hướng dẫn cách phòng ngừa hàm duy trì trong suốt bị nứt

Hàm duy trì trong suốt là khí cụ quan trọng giúp ổn định răng sau niềng, nhưng cũng rất dễ bị tổn thương nếu không được sử dụng và bảo quản đúng cách. Dưới đây là những hướng dẫn cần lưu ý để hạn chế tối đa nguy cơ hàm duy trì trong suốt bị nứt, gãy hoặc lỏng.

5.1. Thao tác tháo/lắp đúng cách

Kỹ thuật tháo và lắp hàm duy trì ảnh hưởng trực tiếp đến tuổi thọ và độ bền của khí cụ. Thao tác đúng cách không chỉ giúp hạn chế nguy cơ nứt, gãy mà còn đảm bảo vệ sinh an toàn cho khoang miệng.

• Vệ sinh tay sạch sẽ: Trước khi tháo hoặc lắp hàm, khách hàng cần rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước sạch để tránh đưa vi khuẩn vào miệng hoặc làm bẩn khí cụ.
• Kỹ thuật tháo/lắp nhẹ nhàng: 

• • Khi đeo, nên ấn nhẹ đều bằng đầu ngón tay vào vị trí nền hàm, tránh cắn hoặc ép hàm bằng lực mạnh.
  • Khi tháo, nên dùng hai tay nắm vào hai bên mép hàm và nhẹ nhàng kéo ra đồng đều.
• Tránh tuyệt đối dùng tay cạy mạnh hoặc kéo lệch về một phía, vì điều này dễ tạo áp lực không đồng đều, dẫn đến nứt hoặc cong vênh khí cụ.

5.2. Vệ sinh hàm duy trì trong suốt hàng ngày

Vệ sinh khí cụ đúng cách giúp ngăn ngừa vi khuẩn tích tụ, đồng thời giữ cho vật liệu không bị ăn mòn hoặc suy yếu theo thời gian. Sau đây là các bước vệ sinh hàm duy trì:

• Tần suất vệ sinh: Làm sạch hàm duy trì mỗi khi tháo ra khỏi miệng, đồng thời thực hiện vệ sinh kỹ lưỡng ít nhất 1–2 lần mỗi ngày.
• Nước rửa: Rửa hàm duy trì dưới vòi nước ấm (không nóng) hoặc nước mát ngay sau khi tháo ra. Tránh sử dụng nước nóng vì có thể làm biến dạng khí cụ.
• Dụng cụ vệ sinh: Sử dụng bàn chải đánh răng lông mềm dành riêng cho khí cụ, tránh dùng bàn chải cứng để không gây trầy xước bề mặt nhựa.
• Chất làm sạch: Nên sử dụng dung dịch chuyên dụng dành cho hàm duy trì hoặc viên ngâm làm sạch khí cụ, giúp loại bỏ vi khuẩn mà không làm hại vật liệu.
• Tránh dùng kem đánh răng: Không sử dụng kem đánh răng thông thường để vệ sinh hàm duy trì vì chứa các hạt mài mòn nhỏ có thể làm trầy, xước bề mặt, làm giảm độ trong suốt và dễ gây nứt.
• Rửa sạch và làm khô: Sau khi vệ sinh, cần rửa kỹ lại bằng nước sạch và để hàm duy trì khô tự nhiên trên khăn sạch trước khi cất vào hộp.

5.3. Vệ sinh chuyên sâu định kỳ

Bên cạnh việc làm sạch hằng ngày, khách hàng cần thực hiện vệ sinh chuyên sâu định kỳ để loại bỏ hoàn toàn vi khuẩn, mảng bám và cặn vôi tích tụ trên khí cụ.

• Ngâm hàm duy trì định kỳ: Thực hiện ngâm khí cụ theo chỉ dẫn của bác sĩ, với tần suất trung bình từ 1–2 lần mỗi tuần.
• Sử dụng dung dịch chuyên dụng: Dùng viên sủi hoặc dung dịch ngâm làm sạch dành riêng cho khí cụ chỉnh nha để đảm bảo an toàn vật liệu và hiệu quả kháng khuẩn.
• Dung dịch tự pha: Có thể sử dụng giấm trắng pha loãng hoặc dung dịch baking soda làm chất ngâm thay thế trong trường hợp không có dung dịch chuyên dụng. Tuy nhiên, cần pha đúng tỷ lệ và không sử dụng thường xuyên để tránh ảnh hưởng đến độ bền của vật liệu.

5.4. Bảo quản đúng cách

Việc bảo quản hàm duy trì trong suốt đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì độ bền và hình dạng khí cụ. Cụ thể, khách hàng cần lưu ý các điểm sau:

• Luôn dùng hộp đựng chuyên dụng: Sau khi tháo ra, hàm duy trì cần được đặt vào hộp nhựa có nắp kín, thông khí tốt.
• Tránh dùng giấy ăn hoặc khăn giấy: Không bọc hàm trong giấy ăn, khăn giấy vì dễ gây thất lạc hoặc bị nhầm lẫn là rác.
• Không để lung tung: Tránh để hàm ở mép bàn, trong túi xách hoặc túi quần không bảo vệ, tránh nguy cơ rơi rớt, đè nén.
• Tránh xa tầm với của trẻ nhỏ và vật nuôi: Hàm duy trì có thể bị cắn hỏng hoặc thất lạc nếu không được bảo quản cẩn thận.

5.5. Tránh các yếu tố gây hại

Một số yếu tố bên ngoài có thể làm hỏng nhanh chóng hàm duy trì trong suốt nếu không được chú ý phòng tránh. Các yếu tố cần lưu ý gồm:

• Nhiệt độ: Không rửa hàm duy trì bằng nước nóng, không để khí cụ gần nguồn nhiệt như bếp, cốp xe nóng hoặc ánh nắng trực tiếp.
• Hóa chất: Không ngâm khí cụ trong dung dịch có chứa cồn, chất tẩy rửa mạnh hoặc nước súc miệng không chuyên dụng.
• Thực phẩm và đồ uống: Tuyệt đối không ăn uống trong khi đeo hàm duy trì (trừ nước lọc) để tránh làm biến dạng hoặc nhuộm màu khí cụ.
• Thói quen xấu: Không dùng lưỡi đẩy, không cắn hoặc nhai khí cụ khi đeo để hạn chế áp lực cơ học gây nứt gãy.

5.6. Tuân thủ chỉ dẫn và tái khám

Tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ và tái khám định kỳ là yếu tố quyết định giúp duy trì hiệu quả chỉnh nha bền vững. Khách hàng cần lưu ý các yếu tố sau:

• Thời gian đeo: Đeo hàm duy trì đúng số giờ mỗi ngày theo chỉ định của bác sĩ, đặc biệt trong giai đoạn đầu sau tháo niềng.
• Tái khám định kỳ: Thực hiện tái khám theo lịch hẹn để bác sĩ kiểm tra độ ổn định của răng, đánh giá tình trạng khí cụ và điều chỉnh kế hoạch duy trì nếu cần thiết.

Tình trạng hàm duy trì trong suốt bị nứt rất dễ xảy ra, nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả chỉnh nha lâu dài. Hy vọng với các thông tin mà Nha khoa Quốc tế Việt Pháp vừa chia sẻ ở trên sẽ giúp khách hàng trong quá trình đeo hàm sau niềng răng thuận lợi, luôn giữ nụ cười đẹp, tự tin.

Khách hàng có thể liên hệ ngay với Nha khoa Quốc Tế Việt Pháp qua hotline: 0363.85.85.87 để được hỗ trợ tư vấn về niềng răng và các dịch vụ chăm sóc sức khỏe răng miệng toàn diện.

Để phản hồi những vấn đề về chất lượng dịch vụ tại phòng khám Nha khoa Quốc Tế Việt Pháp, khách hàng vui lòng liên hệ trực tiếp qua số điện thoại: 19006478.